Het kata is een onderdeel van het karate dat relatief vrij onbekend is. Toch hoort het net zo bij deze vechtkunst als het kumite, het tweegevecht. Kata is misschien nog het best te omschrijven als ‘alleengevecht’ of ‘schijngevecht’. Een kata is een stijlfiguur, een vaste serie bewegingen, waarmee de karateka een gevecht uitbeeldt tegen een of meer denkbeeldige tegenstanders. De eerste techniek is altijd verdedigend. Iedere kata heeft zijn eigen naam en betekenis, en iedere karatestijl kent zijn eigen kata’s.

Oorspronkelijk werd het kata ontwikkeld als een manier om technieken te trainen en te perfectioneren. Tegenwoordig is het ook een wedstrijdvorm, waarbij de karateka op verschillende aspecten wordt beoordeeld. Zo moet het kata perfect worden uitgevoerd, met de juiste technieken, zonder balansverstoringen, krachtig en toch beheerst. Ook het ritme en de ademhaling zijn belangrijk. Essentieel bij het kata is de uitstraling, de inleving in het gevecht; de karateka moet niet alleen een serie technieken uitvoeren, maar moet echt aan het vechten zijn. Zonder inleving is er geen sprake van een kata, maar blijft er slechts een lege vorm over. Bij kata wedstrijden loopt een karateka een vooraf aangekondigde kata. Deze kan worden beoordeeld middels punten of vlaggen.

Met het puntensysteem geven vijf tot zeven scheidsrechters punten voor de kata op twee onderdelen, te weten Atletisch vermogen en Techniek. De scores worden bij elkaar opgeteld, waarbij hoogste en laagste score wordt van de totaalscore afgetrokken. Uiteindelijk ontstaat hierdoor een totaalscore van drie tot vijf scheidsrechters.  De karateka’s met de hoogste scores gaan door naar de volgende ronde. Bij het vlaggensysteem lopen twee karateka’s een vooraf aangekondigde kata tegen elkaar, waarbij de eerste karateka een rode band draagt en de tweede een blauwe band. Door middel van een rode en blauw vlag geven drie tot vijf scheidsrechters aan wie zij de beste vonden.

Onder dit trainingsonderdeel verstaat men het verrichten van gevechtshandelingen zowel aanvallend als verdedigend met een partner.

Binnen het wedstrijdkarate (vanuit KBN, EKF en WKF) worden er ook voor kumite wedstrijden georganiseerd. Deze wedstrijden zijn in teamverband of individueel. In teamverband vechten twee teams bestaande uit drie tot vijf karateka’s tegen elkaar, waarbij de karateka’s één tegen één vechten maar de totaalscore (aantal winst- of verliespartijen) van de drie wedstrijden het eindresultaat bepaald. Het eerste team of de eerste karateka heeft, net als bij kata, een rode band om, de andere de blauwe band.

Bij individuele wedstrijden vechten twee karateka’s tegen elkaar, de wedstrijdduur hangt af van de leeftijd van de karateka’s. Zo duurt een wedstrijd bij jeugdige karateka’s 90 seconden, en vechten senioren heren karateka’s drie minuten. Scores worden gegeven voor stoten, trappen en worpen. De karateka met de hoogste score wint de wedstrijd. Voor (te hard) contact of het buiten de wedstrijdmat stappen worden strafpunten gegeven. De wedstrijdmat is een blauw vlak tien bij tien meter, waarbij er een rode rand wordt neergelegd van acht bij acht meter.

De kumitesporters hebben, naast een karatepak, verschillende soorten bescherming aan:

• Bitje, dit is een gebitsbeschermer
• Handschoenen (rood of blauw, corresponderend met de band)
• Been- en voetbeschermers (rood of blauw, corresponderend met de band)
• Lichaamsbescherming, dit wordt gedragen onder het pak.
• Borstbescherming, speciaal voor dames en meisjes.
• Kruisbescherming, speciaal voor heren en jongens, maar ook beschikbaar voor dames.